Mangelbak, 47 x 32 cm.
Nederlandse volkskunst op Ameland
Het begrip "volkskunst" wordt o.a. gebruikt voor met schilder- en of snijwerk versierde
gebruiksvoorwerpen.
In het verleden werd deze volkskunst uit de 17e en 18e eeuw onderverdeeld in
verschillende stijlen en genoemd naar het gebied van de vermeende herkomst.
Zo werd ook aan Ameland een stijl toegeschreven.
Er is onderscheid te maken tussen echte "volkskunst" gemaakt
als liefhebberij en het meer professionele werk van bijvoorbeeld leden van een gilde
uit Hollandse maar ook uit Leeuwarden en zuid-west Friesland.
Gebruiksvoorwerpen zoals kasten, tafels en dienbladen werden gemaakt door
de 'witwerker' en beschilderd door de 'grof- of kladschilder'.
In de 17e en 18e eeuw was Ameland welvarend door participatie in de handel tussen Amsterdam en de Oostzeelanden.
Op het hoogtepunt waren er op het eiland meer dan honderd schipper/eigenaren van kleine handelsvaartuigen
als het kofschip en de smak geregistreerd.
Door het intensieve kontakt met Amsterdam werd niet alleen de woonkultuur
maar b.v. ook de klederdracht beïnvloed.
Beschilderde meubelen werden meegenomen maar mogelijk ook "witwerk" dat door een eilander schilder werd beschilderd.
Het meest populair was het beddebankje.
Al in 1680 worden ze in de door S.J. van der Molen in 1967 onderzochte Amelander
boedelbeschrijvingen genoemd.
Vaak met meerdere exemplaren tegelijk kwamen deze meubeltjes voor in het
Amelander interieur. Ze dienden als opstap naar de bedstede.
De beschildering op de voor- en zijkanten heeft meestal als onderwerp
"De vijf wijze en de vijf dwaze maagden", daarnaast komt ook "De hertenjacht" of
"De walvisvaart" voor.
Het meest voorkomend werk is gedateerd rond 1750 met het beeldmerk van een kat.
Dit is vrijwel zeker het werk van een eilander schilder.
Door economische achteruitgang en de Franse bezetting aan het eind van
de 18e eeuw stopte de productie en handel
van deze beschilderde voorwerpen. Door armoede en het isolement van het eiland
bleven de meubelen op Ameland echter nog lang in gebruik.
Ze werden gerestaureerd maar soms ook overgeschilderd met b.v. scheepjes.
Ook werden er later eenvoudige beddebankjes naar oud voorbeeld gemaakt.
Vergelijkbare ontwikkelingen deden zich ook elders voor in andere kustplaatsen
waarvan Hindeloopen het meest bekend is geworden.
Amelander mangelbak, 42x30 cm.
Nieuwsgierig naar de herkomst en productiewijze van het beddebankje ben ik begonnen me in 1978 toe te leggen
op het inventariseren van deze bijzondere meubeltjes. Daarbij heb ik alle literatuur die ik kon vinden over
de z.g. Nederlandse Volkskunst maar ook over de schilderstechniek uit die tijd bestudeerd. Door ook ze te
gaan maken en beschilderen op de oude manier werd mijn inzicht vergroot. Jaarlijks maakte ik enkele bankjes
en deed daarmee veel ervaring op met klassieke schilderstechnieken en houtbewerking.
In 2017 maakte ik het laatste bankje met nummer LXX.
Klaas Nobel
Het in de loop van ruim 30 jaar verzameld materiaal heb ik door middel van tekst en vele afbeeldingen
vastgelegd op een cd-rom.
Klik voor meer informatie op onderstaande cassette.
|
